- پیام بلوچ - بلوچ و بلوچستان -payam baloch -

  به دنبال تصویب تبصره 19 قانون برنامه 5 ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی كشور در سال 1368 به دولت اجازه داده شد تا حداكثر در 3 نقطه مرزی كشور، منطقه آزاد تجاری و صنعتی ایجاد كند، البته پیش از این تاریخ در كیش و قشم با توجه به زیر ساخت‌های موجود حركت‌هایی در این زمینه آغاز شده بود؛ اما به طور رسمی در سال 1369 این دو منطقه به عنوان مناطق آزاد انتخاب شدند و در اردیبهشت ماه سال بعد چاربهار نیز به جمع مناطق آزاد پیوست و به دنبال آن 14 هزار هكتار از اراضی شرق خلیج چابهار به عنوان منطقه آزاد تعیین شد.

  انتخاب این منطقه به عنوان آزاد، تحولی در كاركردهای اقتصادی و فرهنگی منطقه از خود به جای گذاشت و این منطقه تبدیل به شاخص فعالیت‌های اقتصادی و عمران آن شد؛ هر چند كه اهمیت لازم به سایر بخش‌های منطقه داده نشده و بافت قدیمی شهر از مسائلی هم‌چون بهداشت، فقر و نبود آب آشامیدنی لوله‌كشی رنج می‌برد.

  چابهار با قرارگرفتن در كنار ساحل دریای عمان، وسعت 25 هزار كیلومتر را داراست كه 130 كیلومتر آن مرز خاكی است. این بندر با 230 هزار نفر جمعیت از پنج بخش مركزی، كنارك، پلان، دشتیاری و زرآباد تشكیل شده و دارای سه شهر كنارك، ونگور و چابهار، همچنین 11 دهستان و 620 پارچه‌ آبادی است كه 33 درصد آن شهرنشین و 66 درصد آن ساكن روستا هستند.

شهر چابهار، از اقلیم متفاوت‌تری نسبت به سایر شهرهای كشور بهره‌مند بوده و دارای ساحل صخره‌ای زیبایی است كه جاذبه‌های فراوانی را برای جذب گردشگران و توریست‌ها فراهم ساخته است.

  ‌بندر زیبای چابهار گرچه شاید در نخستین نگاه، ناحیه‌ای محروم فاقد جاذبه‌های گردشگری و پیشینه تاریخی به نظر آید؛ اما واقعیت آن است كه این ناحیه دارای بهترین كرانه اقیانوسی كشور و معتدل‌ترین هوای جنوب كشور است. گل‌فشان‌ها، سواحل صخره‌ای و زیبا، مساجد زیبای محلی، بافت سنتی و زندگی دیدنی بلوچ‌ها با كپرهای خود، درخت انجیر معابد و آثار فراوان تاریخی از جمله جاذبه‌های توریستی این بندر زیبا هستند.

از سوی دیگر چابهار این قابلیت را دارد كه به كانون اصلی ترانزیت و قطب توسعه محور شرق ‌شود.

فرماندار چابهار با اشاره به موقعیت استراتژیك منطقه آزاد چابهار در ایفای نقش بازار تولید و مصرف جنوب‌شرق آسیا و كشورهای CIS، همچنین ترانزیت كالا به افغانستان، می‌گوید كه زیرساخت‌های ویژه منطقه آزاد به سرعت برای تحول همه‌جانبه فراهم شده است به طوری‌كه دولت میلیاردها تومان برای توسعه بنادر منطقه هزینه می‌كند.

وی همچنین آماده نبودن زیرساخت‌های صنعت گردشگری، نبود تخفیفات در حمل‌ونقل هوایی، نبود تسهیلات گمركی و نیز آب آشامیدنی را از اساسی‌ترین مشكلات منطقه برمی‌شمارد. با این حال تاملی بر پیشرفت‌های مناطق آزاد كشورهای حاشیه خلیج‌فارس حاكی از آن است كه مناطق ایران نسبت به این مناطق چندان توسعه نیافته‌اند.

دبیر شورای عالی مناطق آزاد در مورد دلایل عقب‌ماندگی مناطق آزاد ایران نسبت به مناطق آزاد كشورهای عربی می‌گوید: بندر دوبی به اعتبار اقتصاد ایران فربه شد و كم‌اطلاعی برخی، فرصت‌های بسیاری را از مسؤولان داخلی گرفت.

نصیری افزود: اگر به شناخت قابلیت‌ها توجه كنیم، زمینه‌های ارتقاء فراهم می‌شود و به سرعت می‌توانیم عقب‌ماندگی موجود را جبران كنیم.

البته با توجه به پتانسیل‌های مناطق آزاد ایران چون چابهار این امر دور از دسترس نیست؛ به ویژه در حوزه گردشگری كه طبیعت زیباترین جلوه‌های توریستی را در این مناطق چون چابهار رقم زده است.

سالاری راد مدیرعامل منطقه آزاد چابهار در خصوص وضعیت گردشگری این منطقه اظهار می‌كند: ‌طرح جامع گردشگری منطقه آزاد چابهار در مرحله مطالعه است كه در آن نوع گردشگر ویژه منطقه آزاد چابهار شناسایی می‌شود.

در حوزه تجاری و اقتصادی نیز چابهار هیچ چیزی از رقبای خود كم ندارد. طوری كه اسفت اورازبای ـ دبیركل اكو ـ پس از بازدید از چابهار عنوان كرد كه منطقه آزاد چابهار نقش كلیدی در رشد تجارت منطقه‌ای بین كشورهای آسیای‌میانه ایفا می‌كند.

فروزش نیز بر این باور است كه منطقه آزاد چابهار بزرگترین فرصت اقتصادی ایران پس از نفت است . نماینده زاهدان می‌گوید: با توجه به امكانات فوق‏العاده ترانزیت كالا و گردشگری در منطقه چابهار كه می‏تواند معضل اشتغال را بطور مستقیم بهبود بخشد، باید این منطقه از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل شود.

برای توسعه گردشگری چابهار مدیر سیاحتی این منطقه اعلام كرده كه هزینه‌ تور‌های زمینی با تخفیف ویژه از سوی معاونت گردشگری منطقه‌ی آزاد چابهار، به منظور جذب توریست داخلی پرداخت می‌شود.

بزرگ‌زداه به ایسنا گفته است كه براساس مصوبه‌ی هیأت مدیره‌ی معاونت گردشگری چابهار، هزینه‌ی رفت‌وآمد تورهای زمینی به اندازه‌ی قیمت بلیط اتوبوس درجه یك و با تخفیف ویژه از مجتمع‌های اقامتی، حداقل در یك فاز عملیاتی برای استان سیستان و بلوچستان و استان‌های هم‌جوار، پرداخت می‌شود.

وی با اشاره به پروازهای محدود به این شهر، بیان كرد: محدودیت پرواز داخلی به چابهار با سفر به این شهر را كاهش داده است؛ اما با مذاكرات و اختصاص یارانه‌ای به شركت‌های هوایی، ظرف یك ماه آینده تعداد این پروازها افزایش می‌یابد.

بزرگ‌زاده افزود: در راستای طرح جذب بیشتر گردشگری خارجی به كشور، مذاكراتی نیز با شركت‌های هوایی برای افزایش تعداد پروازهای خارجی از كشورهای هند، پاكستان، افغانستان و دبی، صورت گرفته است.

نقش و جایگاهی كه چابهار می‌تواند در جذب مسافر داشته باشد، فراتر از سایر مناطق جنوبی كشور است. چون منطقه چابهار به دلیل برخورداری از راه‌های زمینی، جایگاه عمده‌ای در جذب توریسم برای استان‌های همجوار دارد.

از زیباترین جلوه‌های طبیعی چابهار میژ توان به پدیده گل‌فشان‌ها اشاره كرد. تپه‌های گل‌فشان به عنوان پدیده‌ای كمیاب در سطح جهان در شمال غربی منطقه‌ی چابهار استان سیستان و بلوچستان واقع شده‌اند. این تپه‌ها با پرتاب حباب‌های گل و لای از ژرفای زمین، چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌كنند؛ به گونه‌ای كه بیشتر گردشگران وارد شده به چابهار از این پدیده زیبای طبیعی دیدن می‌كنند.

سه تپه‌ی گل‌فشان در فاصله‌ی دو دشت كهیر و تنگ در 20 كیلومتری روستای كهیر و در مسیر جاده‌ی تنگ، گالك در شمال غرب منطقه‌ی چابهار واقع شده‌اند. میانگین ارتفاع این سه تپه 10 تا 30 متر است. از این تپه‌ها مانند آتشفشان حباب‌هایی از گل‌، لای، آب و گاز هر 30 تا 36 ثانیه یكبار خارج می‌شود، این گل‌ها طوسی رنگ و فشرده هستند و طعمی شور دارند.

همانگونه كه اشاره شد، مناطق آزاد ایران به پیشرفت‌های مناطق آزاد كشورهای عربی دست نیافته‌اند. اما به راستی این امر چه دلیل یا احیانا دلایلی می‌تواند داشته باشد؟

نتایج یك پایان‌نامه نشان می‌دهد كه فقدان سازمان اجرایی مناسب و عدم برخورداری از سطح مدیریت اجرایی قوی و كارا در منطقه آزاد چابهار، به عنوان مهمترین عامل عدم توفیق منطقه آزاد چابهار در زمینه جذب سرمایه‌گذاری می‌باشد.

فریدون سلیمی در پایان نامه كارشناسی ارشد علوم اقتصادی خود با عنوان بررسی عوامل موثر در جذب و گسترش سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد چابهار (به منظور توسعه صادرات غیرنفتی) آورده است: عدم توفیق نسبی منطقه آزاد تجاری - صنعتی چابهار در زمینه جذب سرمایه‌ها اعم از داخلی و خارجی ناشی از وجود عوامل كلی چون، فقدان امكانات زیربنایی، عدم وجود زیرساختهای اساسی، نبود خدمات عمومی مناسب، محدودیت نارسایی و عدم شفافیت و صراحتهای قانونی در قوانین و مقررات مرتبط با سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد چابهار، فقدان سازمان اجرایی مناسب و عدم برخورداری از سطح مدیریت اجرایی قوی و كارا در منطقه آزاد تجاری - صنعتی چابهار و تاثیرات سوء ناشی از اتخاذ بعضی از خط مشی‌ها و سیاستهای كلان اقتصادی دولت در سطح ملی كه بخشی از آن به منطقه آزاد چابهار باز می‌گردد، می‌باشد.

براساس یافته‌های این پایان‌نامه، فقدان سازمان اجرایی مناسب و كارا و عدم برخورداری از سطح مدیریت اجرایی قوی در منطقه آزاد چابهار، به عنوان مهمترین مشكل بر سر راه جذب سرمایه‌ها شناخته شد و بررسی‌های به عمل آمده در این تحقیق نشان داد كه مدیریت اجرایی در سطح منطقه آزاد تجاری - صنعتی چابهار دارای شناخت كافی از كاركردها و اهداف منطقه نمی‌باشد و از طرفی مدیریت اجرایی نتوانسته در منطقه مانع از بروز بوروكراسی و تشریفات زائد اداری شود و در تلاش برای توسعه و تبلیغ به منظور جذب سرمایه‌ها از طریق اطلاع رسانی به مشتریان و سرمایه‌گذاران و معرفی مزیت‌های نسبی منطقه آزاد چابهار موفق عمل نكرده است.

نتایج این پایان‌نامه كه در دانشكده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی تدوین شده، بیانگر این است كه عدم صراحتهای قانونی، انعطاف ناپذیری، محدودیت نارسایی و فقدان كارایی و پویایی پاره‌ای از قوانین و مقررات در ارتباط با منطقه آزاد چابهار به عنوان دومین عامل بزرگ بر سر راه جذب سرمایه در این منطقه می‌باشد. عدم تضمین و ضمانت كافی از سوی قوانین و مقررات برای حفاظت از حقوق مالكیت در مقابل مصادره و ملی كردن اموال سرمایه‌داران، مشخص و شفاف نبودن مشوقات مالی برای موسسات و شركت‌های سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی در قوانین، وجود ابهامات فراوان در تفسیر اصول قانون اساسی مرتبط با نحوه حضور و اعطای امتیاز به سرمایه‌گذاران خارجی مانند تفسیر اصل 81 قانون اساسی مبنی بر ممنوعیت اعطای امتیاز تشكیل شركتها به خارجیان و تفسیر اصل 139 قانون اساسی در خصوص چگونگی حل اختلافات بین طرفین سرمایه گذاری از جمله مشكلات موجود در قوانین و مقررات می‌باشد كه هر كدام به نحوی در جذب سرمایه‌ها در مناطق آزاد موثرند.

خبرگزاری دانشجویان ایران - مشهد

سرویس: گردشگری – خرداد 84